Bankacılıkta Dış Ticaret İşlemleri: Genel Bir Bakış
Dış ticaret, ülkelerin birbirleriyle ticari ilişki içine girmeleri, mal ve hizmet alım-satımı gerçekleştirmeleri, şeklinde tanımlanabilir. Küreselleşme sürecinin hız kazanması, dünyanın büyük bir pazar haline gelmesine neden olmuş ve ülkeler için dış ticarette rekabet gitgide önem kazanmıştır. Küresel pazarda rekabet gücü elde edebilmenin yolu da firmaların dış ticaret konusundaki yetkinliklerini üst düzeye çıkarmalarından geçmektedir.
Dış ticaretin tarafları olan firmaların, farklı coğrafyalarda bulunmaları sebebiyle karşılıklı güvenli ticaret yapabilmelerini sağlayan en önemli kurumlar da bankalardır. Bankalar, çeşitli dış ticaret enstrümanları yardımıyla, firmalarına güvenli bir dış ticaret deneyimi sunarlar.
Dış Ticarette Kullanılan Temel Ödeme Şekilleri
Dış ticarette ödeme şekilleri, peşin ödeme (advance payment), açık hesap ya da mal mukabili ödeme (open account), vesaik mukabili ödeme (documentary collection) ve akreditif (documentary credit) olmak üzere dört tanedir.
Peşin Ödeme (Advance Payment): Alıcı (ithalatçı), ödemeyi satıcıya (ihracatçı) önceden yapmaktadır. Daha sonra satıcı malı gönderir. İşleme ilişkin belgeler (vesaik), satıcı tarafından malla veya doğrudan alıcıya gönderilir. Alıcının satıcıyı tanıdığı ve güvendiği durumlarda bu yöntem kullanılır.
Açık Hesap ya da Mal Mukabili Ödeme (Open Account): Satıcı (ihracatçı), malı, ödemeyi almadan alıcıya (ithalatçı) gönderir. Alıcı, ödemeyi satıcı ile arasındaki anlaşmaya göre daha sonra yapar. Ödeme, poliçe (kabul kredili mal mukabili), nakit veya çek ile yapılabilir. Satıcının alıcıya güvendiği durumlarda başvurulan bir yöntemdir.
Vesaik Mukabili Ödeme (Documentary Collection): Satıcının (ihracatçı), işleme ilişkin vesaikin ödeme karşılığı (Documents against Payment) veya poliçe kabulü / bono düzenlenmesi (Documents against Acceptance) karşılığı teslimini sağlamak için bankasını görevlendirdiği ödeme biçimidir. Belgeler ihracatçının özel talimatlarına uygun olarak ithalatçının bankasına gönderilir. Alıcı, vesaik bedelini öder veya poliçeyi kabul eder veya satıcıya hitaben bono düzenler. Bunun karşılığında vesaiki bankadan alır ve malı gümrükten çeker.
Akreditif (Documentary Credit): Bir bankanın, alıcının (ithalatçının/amir firmanın) talep ve talimatı ile, belli bir tutara kadar, belli bir vade dahilinde ve öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla, satıcıya (ihracatçıya/lehtara) ödeme yapacağını ihracatçıya karşı yazılı olarak taahhüt etmesidir. Akreditif, hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı güvence altına aldığı için uluslararası ticarette sıklıkla tercih edilen bir dış ticaret enstrümanıdır. Akreditifler, görüldüğünde ödemeli (sight), vadeli (deferred payment) ve kabul kredili (acceptance) olarak düzenlenebilmektedir.
Bu ödeme şekillerinin yanı sıra, bankalarca düzenlenen ve bir edimin yerine getirilmemesi bir borcun ödenmemesi gibi riskleri bertaraf etmeye yönelik, banka taahhüdü içeren enstrümanlar da mevcuttur. Bu ürünler harici garantiler ve kontrgarantilerdir.
Harici Garanti: Bir malın teslimi, bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi gibi konularda yurt dışında yerleşik muhataplara hitaben verilen ve mektup konusu yüklenimin yerine getirilmemesi halinde, mektup tutarının ilk yazılı talepte kayıtsız şartsız ödenmesi konusunda banka taahhüdünü içeren garanti sözleşmesi niteliğindeki enstrümanlardır. Genellikle avans, geçici ve kesin mektup türlerinde düzenlenirler.
Kontrgaranti: Bir bankanın garanti mektubuna başka bir bankanın garantörlük verdiği işlemlere kontrgaranti denir. Genellikle mektup muhatabının amir firmanın bankasının garantisi ile aldığı güvenceyi yeterli görmemesi ve buna ek olarak kendi bankasının garantisini talep etmesi gibi durumlarda kullanılır.